Bijnamen van 20 Nederlandse steden: waarom ‘Hartstad’ Zwolle een heel opvallende is

Zwolle gaat sinds 2023 door het leven als de Hartstad. Deze bijnaam is het gevolg van een nieuwe citymarketingcampagne in de hoofdstad van Overijssel. Wat wil Zwolle hiermee uitstralen? En waar komen de bijnamen van 19 andere Nederlandse steden vandaan?

Hartstad Zwolle

‘Het klopt’, benadrukt de gemeente Zwolle in de begeleidende video over deze nieuwe bijnaam. Dit is uiteraard een knipoog naar ‘het hart’, dat centraal staat in één van de voormalige Hanzesteden. De gemeente wil benadrukken dat de inwoners, van studenten tot ondernemers, hart voor elkaar hebben. “Onze unieke en bewezen kwaliteiten liggen bij het omzien naar elkaar, oog hebben voor nieuwkomers en voor de toekomst van onze kinderen. Dit zijn de factoren die er in deze eeuw toe doen”, verklaart burgemeester Peter Snijders.

Van Koekstad tot Sleutelstad

De bijnaam van Zwolle ligt dus in de kernwaarden die de stad uit wil stralen. Daarmee is de kersverse Hartstad een uitzondering in Nederland. Zo verwijzen andere steden juist naar hun belangrijkste exportproduct, zoals voedingswaren. Het nabijgelegen Deventer staat bekend om de Deventer Koek en heeft dus Koekstad als bijnaam. Alkmaar en Gouda hebben allebei al eeuwenlang een kaasmarkt en zijn daarmee de Kaassteden van Nederland. Doesburg heeft meerdere mosterdfabrikanten gehuisvest, organiseert jaarlijks de Mosterd Muziekdag en geldt als de Mosterdstad. Schiedam dankt zijn bijnaam Jeneverstad aan de grote hoeveelheid branderijen, mouterijen en distilleerderijen in de 18e en 19e eeuw.

Maar het belangrijkste exportproduct van een stad kan ook een ander product zijn. Eindhoven is onlosmakelijk verbonden met Philips en is daardoor de Lichtstad. Leerdam is bekend vanwege de Leerdammerkaas, maar nog meer vanwege de glasproductie. Het levert de Utrechtse gemeente al sinds 1765 de bijnaam Glasstad op. Tilburg heet tijdens carnaval Kruikenstad, als afgeleide van de minder charmante bijnaam ‘kruikenzeikers’. Tijdens de industriële tijd urineren de inwoners namelijk in kruiken, om de urine te kunnen gebruiken voor de textielindustrie. En is Leiden dan de Sleutelstad omdat er zo veel sleutelmakers gewoond hebben? Nee, dat heeft weer te maken met Sint-Pieter, sleutelbewaarder van de hemel en beschermheilige van de stad.

Van Prinsenstad tot Torenstad

Steden kunnen namelijk ook een bijnaam overhouden aan historische evenementen. Delft is de stad waar Willem van Oranje is gestorven en waar de grafkelder van de Koninklijke familie staat. Niet voor niets is Prinsenstad de bijnaam van de stad. Brielle dankt zijn bijnaam Geuzenstad aan de inname door de watergeuzen tijdens de Tachtigjarige Oorlog. In Nijmegen staat nog steeds het Valkhof, de burcht die Karel de Grote ooit heeft laten bouwen. Later hebben meerdere keizers hun stempel op de huidige Keizerstad gedrukt. In Den Haag is het Binnenhof al eeuwenlang het centrum van de macht, waardoor de bijnaam Hofstad snel is gevonden.

Verder hebben veel Nederlandse steden hun bijnaam te danken aan geografische kenmerken of andere herkenningspunten. Denk aan Domstad Utrecht of Martinistad Groningen, vernoemd naar de meest in het oog springende bouwwerken van de stad. Maasstad Rotterdam en Spaarnestad Haarlem hebben hun naam te danken aan nabijgelegen rivieren. Verder is Amersfoort de Keistad, vanwege een volksverhaal over een reusachtige zwerfkei die nog steeds in de stad te zien is. Zutphen tot slot geldt al sinds de Middeleeuwen als Torenstad, vanwege de grote verscheidenheid aan gebouwen met torenspitsen.

Bronnen: Indebuurt.nl, Gemeente Zwolle, Geschiedenis van Zuid-Holland, doesburgdirect.nl, Visit Utrecht Region, Kruikenstad.nl, Den Haag FM, VVV Amersfoort, Achterhoek.nl. Foto: Shutterstock.